شاخص های آلودگی فاضلاب

مقاله ها

آلودگی فاضلاب ناشی از مواد خارجی است که وارد آن شده و به صورت معلق یا محلول باعث آلودگی و تولید فاضلاب شده اند. هرچه مقدار این مواد در فاضلاب بیشتر باشد، بار آلودگی آن نیز بیشتر خواهد بود. بنابر این اندازه گیری مقدار مواد خارجی فاضلاب، کلید اصلی در تعیین مقدار آلودگی و آلایندگی فاضلاب است. ما در اینجا به ذکر مهم ترین شاخص های سنجش آلودگی فاضلاب اشاره خواهیم کرد.

Potentialof Hydrogen

با کمک پتانسیل هیدروژن یا (Potential of Hydrogen) PH که آن را به شکل یک عدد بیان می کنند، می توان به قدرت اسید یا باز پی برد. این شاخص بر روی تمامی جانداران شامل انسان ها، جانوران و گیاهان تاثیر گذار است و مقدار آن تأثیرات بسیار مخربی را بر روی انواع مواد مانند فلزات، مصالح ساختمانی و لوازم زندگی دارد. لذا تعیین و کنترل آن نقش مهمی در سلامت محیط زیست و افراد دارد. تغییرات PH موجب برهم خوردن تعادل اکولوژیک محیط آبی شده و فعل و انفعالات شیمیایی را تسریع می بخشد.

Chemical Oxygen Demand

شاخصCOD (Chemical Oxygen Demand) یا اکسیژن خواهی شیمیایی، اکسیژن مورد نیاز فعل و انفعال شیمیایی است که به میزان اکسیژنی اشاره می کند که به صورت شیمیایی برای اکسیداسیون مواد آلی موجود در فاضلاب مصرف می شود. در فاضلاب شهری نسبت COD به BOD معمولا عددی نزدیک به 2 است، هر قدر که این نسبت بالاتر رود، نشان می دهد که فاضلاب دارای مواد پیچیده ی آلی است که در این صورت فرآیند تصفیه شیمیایی مقدم بر تصفیه بیولوژیکی خواهد بود.

برای تعیین مقدار مواد خارجی فاضلاب به جای اندازه گیری مستقیم آن ها، مقدار اکسیژن مورد نیاز آن ها برای اکسید شدن را محاسبه می نمایند و هرچه مقدار COD فاضلاب بیش تر باشد مقدار مواد خارجی موجود در آن که باعث آلودگی آن می شود نیز بیش تر خواهد بود. از آنجاییکه عامل اصلی تمام واکنش های شیمیایی اکسیژن است، هر قدر میزان آلودگی و شاخص های آن بیشتر باشد اکسیژن بیشتری برای اکسیداسیون نیاز است.

Biochemical Oxygen Demand

BOD (Biochemical Oxygen Demand) اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی اشاره به میزان اکسیژنی دارد که باید در اختیار باکتری های هوازی قرار بگیرد تا آن ها بتوانند مواد آلی موجود در فاضلاب را که قابل تجزیه بیولوژیکی هستند، تجزیه و تثبیت کنند. BOD مهم ترین ابزار سنجش مواد آلی قابل تجزیه است که در فاضلاب کاربرد دارد و این شاخص بیانگر میزان و شدت آلودگی است و هر چقدر مقدار آن بالاتر باشد، مواد آلی در فاضلاب بیشتر است و تصفیه آن سخت تر خواهد بود. مقدار این اکسیژن بر حسب میلی گرم در لیتر بیان می شود.

تفاوت BOD با COD در این است که BOD بیانگر شاخصی از مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی است، در حالی که COD شاخص کل ترکیبات آلی موجود در فاضلاب است، یعنی مواد آلی غیر قابل تجزیه ی بیولوژیکی را نیز در بر می گیرد، به همین دلیل معمولا مقادیر COD بیشتر از BOD است. ضمنا مهم ترین مزیت این شاخص در مقایسه با BOD در این است که سنجش آن در یک ساعت قابل انجام است. این در حالی است که اگر بخواهیم  از روش BOD استفاده کنیم باید 5 روز منتظر بمانیم.

Total Suspended Solids

کل جامدات معلق یا TSS (Total Suspended Solids) اشاره به میزان مواد معلق موجود در فاضلاب دارد که معمولا از طریق ته نشینی ثقلی قابل حذف هستند. جامدات معلق به دو گروه جامدات قابل ته نشینی و غیر قابل ته نشینی تقسیم می شوند. برای اندازه گیری غلظت TSS ابتدا وزن صافی خشک شده را وزن و سپس نمونه آب را با آن صاف می کنند. سپس صافی را در دمای 103 تا 105 خشک و وزن می کنند. تفاوت وزن صافی، قبل و بعد از صاف کردن، نمایانگر وزن مواد جامد معلق در آب است. اگر میزان TSS فاضلاب بالا باشد، باید واحد ته نشینی را برای حذف این مواد در نظر گرفت. میزان TSS فاضلاب شهری در حدود 300 میلی گرم در لیتر است. هر اندازه منافذ صافی کوچک تر باشد، مواد جامد معلق بیشتری روی صافی باقی می ماند.

Total Dissolved Solids

شاخص TDS (Total Dissolved Solids) یا کل جامدات محلول که برای سنجش میزان مواد محلول در فاضلاب استفاده می شود. جامدات محلول شامل آنیون ها و کاتیون ها مثل کلرور، سولفات، سدیم، پتاسیم، نیترات می شوند. سنجش این فاکتور در تعیین کیفیت فاضلاب نقش اساسی ندارد و نمی توان معیار اصلی تعیین کیفیت آب دانست اما اغلب درجه شفافیت آب را تعیین می کند و با اطلاع از میزان TDS، نیز می توان در استفاده مجدد از پساب برای مصارف کشاورزی استفاده کرد. چرا که بعضی از گیاهان نسبت به بالا بودن آن در آب و خاک دارای حساسیت هستند.